اثر تناوب زراعی بر بانک بذر علف های هرز در مزرعه ذرت

به منظور بررسی اثر تناوب زراعی بر رابطه بانک بذر با جمعیت گیاهچه علف های هرز در طول فصل رشد ذرت و تعیین مناسب-ترین عمق نمونه برداری، پژوهشی در سال 1391 در مزرعه شرکت زراعی دشت ناز واقع در شهرستان ساری انجام گرفت. بدین-منظور ابتدا مزرعه به شبکه های 2 متر در 2 متر تقسیم و نقاط تقاطع شبکه ها علامت گذاری شد و نمونه برداری از بانک بذر در دو مرحله (یکی قبل از کاشت محصول و دیگری پس از برداشت ذرت) و نمونه برداری از گیاهچه ها در سه مرحله از این نقاط صورت گرفت. محاسبات مربوط به سمی واریوگرام و همبستگی مکانی بذور علف هرز با استفاده ازنرم افزار +gs و صفات مربوطه به تعداد و نوع علف های هرز و ارتباط آن ها با عمق نمونه برداری نیز با استفاده از نرم افزار spss صورت گرفت. الگوی پراکنش و توزیع مکانی علف های هرز در مزرعه با استفاده از نرم افزار 99 rockwork رسم شد که نقاط بین نقاط نمونه برداری شده در مزرعه در روش شبکه بندی، به کمک روش کریجینگ تخمین و محاسبه شد. در نهایت برای مقایسه دو تناوب از آزمون t (05/0?=) استفاده شد. مطابق نتایج، بالاترین تراکم علف های هرز در مزرعه ذرت با تناوب ذرت- باقلا- ذرت به ترتیب مربوط به خربزه وحشی (.cucumis melo var. agrestis)، گاوپنبه (abutilon theopherasti medic.) و تاج ریزی (solanum nigrum l.) بود و بالاترین تراکم علف هرز در مزرعه با تناوب سویا- گندم- ذرت علوفه ای به ترتیب مربوط به فرفیون (euphorbia spp.)، گاوپنبه و تاج-ریزی بود. نتایج نشان داد که در مزرعه با تناوب ذرت- باقلا- ذرت و در عمق 20 سانتی متری خاک، همبستگی مکانی قوی برای گاوپنبه، متوسط برای تاج ریزی و ضعیف برای خربزه وحشی به دست آمد. در عمق 40 سانتی متری خاک نیز همبستگی مکانی قوی برای تاج ریزی و متوسط برای گاوپنبه ثبت شد. همچنین نتایج بانک بذر در مزرعه با تناوب سویا- گندم- ذرت علوفه ای در عمق 20 سانتی متری خاک همبستگی ضعیف برای گاوپنبه و قوی برای تاج ریزی و فرفیون به ثبت رسیده است. واریوگرام های گونه های مورد نظر با مدل های کروی، نمایی و خطی مطابقت داشتند. نتایج نقشه های توزیع مکانی حاصل از نمونه برداری از بانک بذر نشان می دهد که بذرهای علف های هرز غالباً به صورت لکه هایی با اندازه و تراکم متفاوت دیده می شوند. ارتباط بین بانک بذر و گیاهچه های سبز شده ی علف های هرز (در عمق20 سانتی متری خاک) در مزرعه با تناوب ذرت- باقلا- ذرت برای گاوپنبه و خربزه وحشی و در تناوب سویا- گندم- ذرت علوفه ای برای فرفیون و باریک برگ ها از نظر آماری معنی دار گردید. همچنین این ارتباط در دو تناوب ذکر شده برای گاوپنبه و خربزه وحشی در عمق 40 سانتی متری خاک معنی دار بود. بنابراین با دانستن تراکم بذر علف های هرز در عمق 20 سانتی متری خاک برای بذور فرفیون و باریک برگ ها و درعمق40سانتی متری خاک برای بذور گاوپنبه و خربزه وحشی در مزرعه تا حد زیادی می توان تراکم جمعیت علف های هرز در طول فصل زراعی را تخمین زد. مقایسه تأثیر تناوب زراعی در دو مزرعه نشان داد که میانگین بذور و گیاهچه های علف هرز در تناوب ذرت-باقلا- ذرت بیشتر بوده و اختلاف معنی داری با میانگین آن ها در مزرعه با تناوب سویا- گندم- ذرت علوفه ای داشت. در این تناوب، حداکثر میزان جوانه زنی بذور در اعماق 20 و 40 سانتی متری خاک به ترتیب 9/27 و 12 درصد مربوط به خربزه وحشی بود و در مزرعه با تناوب سویا- گندم- ذرت علوفه ای در عمق 20 سانتی متری خاک، جوانه زنی از 007/0 درصد برای تاج خروس تا 84/6 درصد برای گاوپنبه متفاوت بود و در عمق 40 سانتی متری خاک درصد جوانه زنی از 004/0 درصد برای تاج خروس تا 12/2 درصد برای خربزه وحشی متفاوت بود. با توجه به میانگین گیاهچه سبز شده در دو مزرعه می توان گفت که باقلا پیش کشت مناسب تری برای کاهش تراکم علف هرز و بذور آن در بانک بذر می باشد.